Đối với dân không chuyên, việc phân biệt giữa các chất liệu sẽ gặp khó khăn, và thường nghĩ kỹ thuật vẽ là như nhau, nhưng thực tế chúng lại khác nhau khá nhiều.
Đến với Bụi, bạn sẽ có cơ hội làm quen và thử sức với đa dạng các chất liệu. Sau khi hoàn thành khóa học Căn bản, nhằm giúp các bạn tiến xa hơn với tiềm năng hội họa của mình, Bụi có các khóa chuyên sâu chất liệu cho Màu nước, Màu bột và Sơn dầu mà bạn chỉ mới được giới thiệu sơ qua ở khóa Căn bản. Bụi sẽ chia sẻ sơ qua một chút tính chất của các chất liệu để mọi người hiểu hơn và tạo nên những tác phẩm cho riêng mình.
1. Màu nước
Màu nước (tiếng Anh: watercolor, tiếng Pháp: aquarelle) là một chất liệu khá phổ biến trong hội họa. Màu nước làm từ hạt sắc tố (pigment) trộn với chất nghiền màu (binder), gôm arabic (gum arabic). Những thuộc tính cơ bản của màu nước là tính trong suốt và nhẹ nhàng, cũng như tính thuần khiết và tính cường độ của các chất màu. Những thuộc tính ấy là do các lớp màu mỏng luôn được đặt lên giấy và vì thế các lớp màu đó trở nên trong suốt đối với những tia sáng xuyên qua.
Hạt màu của màu nước mịn và trong nên màu nước dùng để pha loãng với nước. Quá trình vẽ màu nước là nhuộm giấy nên khi màu đã thấm vào giấy thì không thể làm màu sáng lên được. Vì vậy màu nước sẽ vẽ từ nhạt đến đậm dần, người vẽ màu nước rất hạn chế dùng đến màu trắng vì đã có màu trắng của giấy.
2. Màu bột
Màu bột (gouache) theo tiếng Pháp nghĩa là màu trộn keo. Có loại dùng gói bột rồi họa sĩ tự trộn với keo như các loại keo da trâu, keo da thỏ hay đơn giản là keo dán giấy Thiên Long mà chúng ta hay dùng. Màu gouache có sẵn trong lọ là một loại màu bột dạng keo, được công nghiệp hóa pha sẵn rồi bơm vào lọ cùng, là một dạng tiện dụng hơn của màu bột.
Khác với màu nước tan và tạo sắc độ trong nước, màu bột có thể chồng nhiều lớp màu và vẽ ở dạng khô hay ướt đều được. Nếu như màu nước là chất liệu vẽ khó sửa (vẽ ăn ngay) thì màu gouache có thể sửa dễ dàng, thậm chí trong nhiều trường hợp người ta có thể “rửa” tranh để vẽ bài mới. Vì thế, màu bột vẽ phủ (phủ kín bề mặt giấy thay vì nhuộm vào thớ giấy như màu nước) nên khi vẽ sai, bạn có thể phủ chồng một lớp màu khác chồng kín lên màu mình muốn che đi. Màu bột thường vẽ từ đậm đến nhạt.
3. Sơn dầu
Sơn dầu là một chất liệu khác về bản chất. Sơn dầu là gốc dầu vì nó được tạo nên bởi dung môi là dầu và chỉ có thể rửa hay pha loãng bằng dầu (dầu lanh, dầu oải hương….. để pha loãng, rửa bút bằng dầu hỏa hay các loại xăng thông…).
Sơn dầu cũng dùng các bột sắc tố (pigment – thường là các khoáng chất trong tự nhiên mà một số vốn rất đắt chẳng hạn như màu xanh lam ultramarine được trộn từ bột đá lưu ly hay màu đỏ từ bột đá thần sa…) trộn cùng thay vì các loại keo gốc nước thì nó dùng các loại dầu khô thực vật như dầu lanh, dầu hạt óc chó, dầu oải hương, dầu hạt thuốc phiện… (các loại dầu lạc dầu vừng Neptune, Trường An chúng ta dùng nấu ăn là các loại dầu không khô) để tạo nên một hỗn hợp sệt quánh và lâu khô.
Đặc điểm là sơn dầu rất bền màu (nếu dùng đúng tính chất của các loại dầu trên khi pha cùng), cũng như độ bền vật lý so với màu bột (có thể đắp dày mà không sợ bị rơi tróc ra như bột màu).
Sơn dầu vì gốc dầu nên khá lâu khô (còn tùy vào độ dày, thời tiết và loại dung môi dùng để pha nó) nên để khô bề mặt thường ít nhất là phải hôm sau hoặc mất vài ngày. Vì vậy sơn dầu có thừa thời gian thoải mái để vẽ vờn các màu quện vào nhau khi chúng còn đang ướt.
Quá trình vẽ sơn dầu bao gồm các bước: Sơn lót, phủ màu theo vùng và theo sắc độ màu, phác thảo hình, tạo màu da cho nhân vật, thêm chi tiết và hoàn thiện. Kỹ thuật tạo màu nền khá quan trọng bởi nó định ra màu sắc chung cho toàn bộ tranh. Bước phác thảo thường chỉ lấy hình dáng tổng thể chứ không vẽ chi tiết ngay.
Về cơ bản với các nhu cầu bình thường của người không chuyên thì sơn dầu khá dễ sử dụng cũng như có độ nhung màu rất êm và đẹp. Còn với các họa sĩ chuyên nghiệp với các yêu cầu kỹ thuật cao và các tiêu chí hiệu quả hòa sắc khó tính khác thì sơn dầu trở nên khó khăn và phức tạp hơn rất nhiều. Vì vậy mới có câu “Sơn dầu dễ với người chưa biết và khó với người đã biết”.